Tin Tức
Tết Đoan Ngọ là gì? Tết Đoan Ngọ 2025 ngày nào? Nguồn gốc và ý nghĩa
Th5
Tết Đoan Ngọ là gì? Tết Đoan Ngọ 2025 ngày nào? Nguồn gốc và ý nghĩa
Tết Đoan Ngọ hay còn gọi là Tết giết sâu bọ, là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 Âm lịch hàng năm. Năm 2025, Tết Đoan Ngọ rơi vào thứ bảy, ngày 31 tháng 5 Dương lịch.
Đây là dịp lễ không chỉ phổ biến tại Việt Nam mà còn hiện diện ở nhiều quốc gia Á Đông như Trung Quốc, Hàn Quốc và Triều Tiên, gắn liền với những quan niệm dân gian về sự giao mùa, bảo vệ sức khỏe và tạ ơn mùa màng.
1. Tết Đoan Ngọ là ngày gì?
Theo nghĩa Hán Việt, “Đoan” là mở đầu, “Ngọ” là khoảng thời gian giữa trưa (11h – 13h). Do đó, Đoan Ngọ là thời khắc bắt đầu của buổi trưa ngày 5/5 âm lịch, khi khí dương (mặt trời) lên cao nhất trong năm.
Tại Việt Nam, ngày này còn gọi là Tết giết sâu bọ, mang ý nghĩa tiêu trừ những loài sâu bệnh phá hoại mùa màng và thanh lọc cơ thể khỏi bệnh tật trong tiết trời chuyển mùa.
2. Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ
Ở Việt Nam
Tương truyền xưa kia, vào một vụ mùa bội thu, nông dân đang ăn mừng thì sâu bọ kéo đến phá hoại cây trồng. Một ông lão tên Đôi Truân đã chỉ cách lập bàn cúng với bánh tro, trái cây và vận động thể dục buổi sớm để xua đuổi sâu bệnh. Phương pháp kỳ lạ nhưng hiệu quả ấy được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Từ đó, mùng 5/5 âm lịch hằng năm trở thành ngày “Tết diệt sâu bọ”, mang bản sắc rất riêng của người Việt.
Ở Trung Quốc
Tết Đoan Ngọ tại Trung Quốc gắn liền với câu chuyện cảm động về Khuất Nguyên – vị trung thần nước Sở thời Chiến Quốc. Sau khi bị vu oan và không can ngăn được vua, ông đã gieo mình xuống sông Mịch La ngày 5/5 âm lịch. Người dân tưởng nhớ ông bằng cách thả bánh ú tro xuống sông – từ đó hình thành phong tục ăn bánh ú và tổ chức các hoạt động tưởng niệm như đua thuyền rồng.
3. Ý nghĩa Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ không đơn thuần là một nghi lễ dân gian mà còn mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc:
- Tiêu trừ sâu bọ phá hoại mùa màng, tượng trưng cho việc loại bỏ điều xấu.
- Bảo vệ sức khỏe, thanh lọc cơ thể, nhất là tiêu hóa – nơi dễ tích tụ ký sinh trùng vào thời điểm giao mùa.
- Tưởng nhớ tổ tiên, cầu bình an, mùa màng tươi tốt, bệnh tật tiêu tan.
- Giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, giữ gìn văn hóa dân tộc.
4. Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ gồm những gì?
Lễ cúng Gia Tiên (trong nhà)
- Mâm cơm chay hoặc mặn tùy gia đình.
- Bánh tro, xôi, trái cây ngũ sắc đủ 5 vị (cay – chua – đắng – mặn – ngọt).
- Ba chén rượu pha chút hùng hoàng (loại thảo dược).
- Trà thơm, vàng mã, hoa đồng tiền đỏ (tượng trưng cho may mắn, xua tà khí).
Lễ cúng ngoài trời (cầu Thần Tiên – Ngọc Hoàng)
- Bàn lễ trải khăn đỏ, đặt hướng Nam.
- Mâm ngũ quả, bánh ú, xôi.
- 5 chén rượu 5 màu (trắng – đỏ – vàng – xanh – đen).
- Trà 5 hương, vàng mã, lọng đỏ viền vàng.
5. Tết Đoan Ngọ ăn gì?
Dưới đây là những món ăn truyền thống trong ngày 5/5 âm lịch, mang tính biểu tượng cao:
Cơm rượu nếp
Lên men từ gạo nếp, ăn vào buổi sáng giúp “diệt sâu bọ trong người”. Miền Bắc thường ăn cơm nếp nát, miền Trung ăn nếp cái, miền Nam ăn cơm rượu viên ngọt dịu.
Thịt vịt
Người miền Trung tin rằng thịt vịt từ mùng 5/5 trở đi béo ngon, mát, ăn vào giúp giải nhiệt, nên thường nấu vịt luộc, cháo vịt, vịt quay…
Trái cây mùa hè
Vải, mận, xoài, chôm chôm, dưa hấu… không chỉ cúng tổ tiên mà còn mang mong ước mùa màng tươi tốt, cây trái sum suê.
Các món chè
Chè hạt sen, chè đậu đen, chè kê, chè trôi nước… giúp giải nhiệt, thanh lọc cơ thể. Đây là món ăn quen thuộc gắn liền với văn hóa ba miền.
Bánh ú tro (bánh gio)
Gói bằng lá dong, nhân đậu hoặc không nhân. Gạo nếp được ngâm trong nước tro có tính kiềm, khi ăn chấm với mật hoặc đường mía, giúp thanh nhiệt, giải độc.
6. Tết Đoan Ngọ có gì đặc biệt? Những phong tục không thể thiếu
Ăn cơm rượu nếp để “diệt ký sinh”
Người xưa tin rằng, men rượu và vị cay nồng của cơm rượu nếp giúp tiêu diệt ký sinh trong đường ruột sau một thời gian ăn uống thất thường. Cơm rượu thường được làm từ gạo nếp trắng hoặc nếp cẩm, ủ trong ba ngày để lên men, vừa thơm vừa cay nhẹ.
- Miền Bắc: Dùng cơm rượu nếp cẩm, nguyên hạt.
- Miền Trung: Ăn cơm rượu kèm bánh ú tro, chè kê.
- Miền Nam: Cơm rượu vo viên tròn, ăn với xôi vò, cúng kèm thịt vịt.
Hái lá, nấu nước xông – thanh lọc cơ thể
Vào đúng giờ Ngọ (12h trưa), người dân các vùng quê thường rủ nhau hái lá mùi, ngải cứu, sả, bạch đàn,… để nấu nước xông phòng bệnh, trừ tà. Đây là thời điểm dương khí mạnh nhất trong năm, rất thích hợp để “xả độc”.
Treo ngải cứu, tắm lá, đi biển – trừ tà, cầu may
Ở nhiều địa phương, nhà nhà treo ngải cứu, xương rồng trước cửa để xua đuổi tà khí. Tại các vùng ven biển, người dân thường tắm biển vào giờ Ngọ để thanh lọc thân thể và đón sinh khí tốt lành.
7. Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Dân gian tin rằng, một số hành động trong ngày này có thể gây hao tổn tài lộc và sức khỏe, nên cần tránh:
- Không soi gương sau 12h đêm: Tránh bị âm khí xâm nhập.
- Tránh dừng chân ở nơi âm u: Nghĩa trang, bệnh viện,… dễ hút tà khí.
- Kiêng làm rơi, mất tiền: Bị xem là điềm xui, hao tài.
- Không để dép lộn xộn: “Giày” trong tiếng Hán đồng âm với “tà”, xếp lộn xộn dễ rước khí xấu vào nhà.
8. Gợi ý những lời chúc Tết Đoan Ngọ ý nghĩa, ấm áp
Thay vì chỉ ăn uống, bạn cũng có thể gửi đi những lời chúc hay để lan tỏa năng lượng tích cực trong ngày lễ đặc biệt này:
- “Mùng 5 tháng 5 đến rồi, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, bình an, hạnh phúc và may mắn đủ đầy!”
- “Tết Đoan Ngọ – tạm biệt sâu bọ, chào đón bình an. Mong bạn có một ngày tràn ngập yêu thương và niềm vui bên người thân.”
- “Hãy dậy sớm ăn cơm rượu nếp để sức khỏe dồi dào, tâm trí minh mẫn và may mắn đến cả năm!”
- “Chúc cho nhà nông mùa màng bội thu, chúc mọi người mọi sự như ý trong ngày Tết Đoan Ngọ.”
9. Hỏi – Đáp nhanh về Tết Đoan Ngọ
Vì sao Tết Đoan Ngọ rơi vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch?
Vì đây là thời điểm chuyển giao giữa hai mùa vụ nông nghiệp – kết thúc vụ Chiêm và chuẩn bị cho vụ Mùa. Cũng là lúc dương khí lên cao, thích hợp để trừ tà, thanh lọc, cầu may.
Ý nghĩa của từ “Đoan Ngọ”?
- “Đoan” = bắt đầu
- “Ngọ” = giờ Ngọ (11h – 13h), thời điểm dương khí mạnh nhất
→ “Đoan Ngọ” là khởi đầu chuỗi ngày hè, mùa nóng đỉnh điểm.
Tết Đoan Ngọ ở ba miền khác nhau thế nào?
- Miền Bắc: Ăn rượu nếp cẩm, bánh tro, hái thuốc.
- Miền Trung: Cúng lớn, có bánh ú tro, chè kê, lễ vật đầy đủ.
- Miền Nam: Cơm rượu vo viên, thịt vịt quay là món không thể thiếu.
Tổng kết
Tết Đoan Ngọ 2025 không chỉ là dịp sum vầy, ăn ngon mà còn là thời điểm đặc biệt để người Việt nhớ về truyền thống, bảo vệ sức khỏe và cầu mong mùa màng bội thu. Mỗi món ăn, mỗi nghi lễ đều hàm chứa triết lý dân gian sâu sắc.
Đồng Hải Food chuyên cung cấp thực phẩm, hải sản đông lạnh, hải sản khô-1 nắng khu vực HCM.
