Rùa Đầu To – Loài Rùa Mỏ Đại Bàng Quý Hiếm Ở Việt Nam

Giới Thiệu Chung Rùa Đầu To

Rùa đầu to (Platysternon megacephalum) là một trong những loài rùa độc đáo và hiếm gặp nhất tại khu vực Đông Nam Á và Trung Quốc. Điểm đặc biệt khiến chúng nổi bật chính là chiếc đầu to dị thường, không thể rụt vào mai, cùng chiếc mỏ cong sắc bén trông giống như mỏ chim đại bàng. Chính vì vậy, chúng còn được gọi bằng cái tên “rùa mỏ đại bàng”.

Trong thế giới bò sát, rùa đầu to được xếp vào nhóm có giá trị nghiên cứu và bảo tồn cao, bởi số lượng ngoài tự nhiên đang giảm sút nghiêm trọng.

Đặc Điểm Nhận Dạng

• Kích thước: Mai trưởng thành có thể dài 17 – 20 cm.
  
• Đuôi: Thon dài gần bằng chiều dài của cơ thể, khác hẳn các loài rùa thông thường.
  
• Đầu: Lớn, phủ bởi lớp sừng cứng; xương sọ dày, không thể thụt vào trong mai.
  
• Hàm trên: Sắc nhọn và cong xuống như mỏ chim, giúp cắn và giữ chặt con mồi.
  
• Màu sắc: Rùa trưởng thành thường có mai nâu sẫm đến đen, một số cá thể có đốm cam hoặc nâu nhạt. Rùa con có yếm màu cam nổi bật với vệt đen giữa bụng và các chi màu cam rực rỡ.
  

Sinh Thái Học

• Sinh cảnh: Rùa đầu to thường sống tại các khe suối rừng núi đá vôi, nơi có nước trong, mát và chảy chậm. Chúng thích ẩn mình dưới lá mục, khe đá hoặc bụi cây gần suối.
  
• Tập tính: Ban ngày thường ẩn nấp hoặc phơi nắng, hoạt động mạnh về chiều tối và ban đêm.
  
• Thức ăn: Chủ yếu là động vật thủy sinh như cá, tôm, cua, ốc, nòng nọc và côn trùng. Một số nghiên cứu ghi nhận chúng cũng có thể ăn thực vật thủy sinh khi cần thiết.
  
• Sinh sản: Số lượng trứng rất ít, mỗi lần chỉ đẻ 1–2 trứng, khiến khả năng phục hồi quần thể tự nhiên rất chậm.
  

Phân Bố

Tại Việt Nam, rùa đầu to được ghi nhận ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc, miền Trung và cả Tây Nguyên như:
Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Bắc Giang, Thái Nguyên, Phú Thọ, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Bình Định, Kon Tum và Gia Lai.

Ngoài Việt Nam, loài này còn có mặt tại Lào, Thái Lan, Myanmar, Campuchia và Trung Quốc.

Giá Trị Và Thách Thức Bảo Tồn

Rùa đầu to từng phân bố rộng ở nhiều vùng rừng núi, nhưng hiện nay số lượng bị suy giảm mạnh. Nguyên nhân chính là:

• Mất rừng nguyên sinh: Rừng bị chặt phá khiến môi trường sống tự nhiên biến mất.
  
• Săn bắt quá mức: Nhiều cá thể bị bắt để buôn bán bất hợp pháp hoặc nuôi làm cảnh.
  
• Khả năng sinh sản thấp: Mỗi lứa chỉ 1–2 trứng, tỷ lệ sống sót ngoài tự nhiên rất thấp.
  

Tình Trạng Bảo Tồn

• Sách đỏ IUCN: CR – Cực kỳ nguy cấp.
  
• Sách đỏ Việt Nam 2024: CR – Cực kỳ nguy cấp.
  
• Công ước CITES: Phụ lục I – Nghiêm cấm buôn bán quốc tế.
  
• Pháp luật Việt Nam: Nghị định 64/2019/NĐ-CP và 84/2021/NĐ-CP bảo vệ tuyệt đối.
  

Khả Năng Nuôi Dưỡng Trong Điều Kiện Nhân Tạo

Một số người nuôi rùa cảnh thường quan tâm đến rùa đầu to vì ngoại hình lạ mắt. Tuy nhiên, đây không phải loài thích hợp nuôi trong gia đình bởi:

• Tính cách hung dữ, có thể tấn công khi bị làm phiền.
  
• Đòi hỏi môi trường sống khắt khe: nước trong, mát, lưu thông tốt.
  
• Cần nguồn thức ăn tươi sống phong phú (cua, cá, tôm, ốc).
  

Dù vậy, với sự am hiểu tập tính và chế độ dinh dưỡng hợp lý, vẫn có thể nuôi dưỡng và nghiên cứu loài này phục vụ công tác bảo tồn.

Kết Luận

Rùa đầu to không chỉ là một loài rùa hiếm với ngoại hình kỳ lạ mà còn là minh chứng cho sự đa dạng sinh học quý giá của Việt Nam. Tuy nhiên, sự tồn tại của chúng đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi săn bắt và mất môi trường sống. Việc bảo vệ rừng, hạn chế khai thác và tăng cường các chương trình nhân nuôi bảo tồn là điều cần thiết để rùa đầu to tiếp tục tồn tại trong tự nhiên.

Đồng Hải Food chuyên cung cấp thực phẩm, hải sản đông lạnh, hải sản khô-1 nắng khu vực HCM.